De bewezen voordelen van een groenblauw schoolplein

Een groenblauw schoolplein heeft veel voordelen. Op deze pagina lees je welke voordelen dat zijn en kan je doorklikken naar de wetenschappelijke onderzoeken die dat bewijzen.

  1. Stap 1

    Een groenblauw schoolplein voor gezonde kinderen!

    Dagelijkse bewegingen zoals lopen, klauteren en klimmen helpen op een natuurlijke manier bij de ontwikkeling van een kind.

    Dagelijkse bewegingen zoals lopen, klauteren en klimmen helpen op een natuurlijke manier bij de ontwikkeling van een kind. Een groenblauw schoolplein biedt meer verschillende mogelijkheden om te spelen. Daarom daagt zo’n plein kinderen elke dag uit om meer te bewegen zich te ontwikkelen terwijl ze dit doen. En om te spelen met elkaar en de natuur.

    Niet alleen zien een waterloopje en een klimboom er leuker uit en spelen ze beter in op de fantasie, maar ze nodigen ook uit tot meer bewegen en creatiever spelen. Het groenblauwe schoolplein is niet vlak en saai zoals een verhard plein. Naast de positieve gevolgen van het bewegen en het buiten zijn, leren kinderen ook omgaan met de risico’s van het bewegen. Ook verbetert hun fijne en grove motoriek. Kinderen leren door ervaring, en een groenblauw plein geeft dat. De laatste jaren komt er steeds meer bewijs dat contact met groenere, meer biodiverse* omgevingen ons afweersysteem kan versterken.

    Sonja Deutz, directeur van KBS de Provenier zei hierover:
    “Hier in de wijk zijn geen sportverenigingen en er zijn weinig mogelijkheden om buiten op straat te sporten. Kinderen bewegen tegenwoordig onvoldoende, dat was voor ons een belangrijke reden om over te gaan op een groen schoolplein met sportieve mogelijkheden. In de praktijk blijkt nu dat vooral de ‘groene’ onderdelen op het plein uitdagen om meer te bewegen. Er is veel meer variatie in hun omgeving en kinderen klimmen volop op de klimrots. Het speelgedrag is echt positief veranderd.’’

    *Biodiverse: Een omgeving met veel verschillende planten en dieren bij elkaar

  2. Stap 2

    Ruimte voor contact met natuur!

    Op een groenblauw schoolplein komen kinderen dagelijks zowel letterlijk als figuurlijk in contact met de elementen (aarde, water en lucht).

    Op een groenblauw schoolplein komen kinderen dagelijks zowel letterlijk als figuurlijk in contact met de natuur. Hierdoor leren kinderen terwijl ze spelen de natuur kennen en krijgen ze interesse voor de wereld om hen heen. Deze ervaringen herinneren ze zich vaak een leven lang en zorgen voor een positievere houding en gedrag ten opzichte van de natuur wanneer ze volwassen zijn.

    Contact met de natuur maakt gelukkiger en op volwassen leeftijd hebben mensen het gevoel meer grip op hun omgeving te hebben.

    Planten en bijvoorbeeld vogelhuisjes en insectenhotels horen thuis op een biodivers plein. Ze zijn een plek waar verschillende soorten vogels, insecten en vlinders kunnen wonen. Op een groenblauw schoolplein kunnen kinderen, ouders, leerkrachten en buurtbewoners actief helpen bij de verzorging en het onderhoud van het plein. Dit helpt bij een goede sociale verbinding zowel binnen de school als in de buurt. Ook leren kinderen de natuur beter begrijpen en krijgen ze later een betere relatie met de natuur.

    Henry Horeweg, directeur van OBS De Klimop zei hierover:

    “De kinderen beschilderden zelf vogelhuisjes en hingen ze op. In één daarvan huist nu een koolmeesje. Het beestje vliegt af en aan. De kinderen vinden het geweldig en houden het goed in de gaten. Ook het plukken van de eerste druiven en appels wordt een groot feest. Ik vind het zo mooi dat wij de kinderen nu deze ervaringen kunnen meegeven. Een groen schoolplein heeft echt heel veel te bieden.”
  3. Stap 3

    Ruimte voor variatie in spel en plezier!

    Op een groenblauw schoolplein is er veel meer ruimte voor spelen, leren en ontdekken. Dit zorgt voor minder conflicten.

    Op een groenblauw schoolplein zijn er meer mogelijkheden voor spelen, leren en ontdekken. Doordat er meer keuze is, zijn er minder ruzies.

    Onderzoeken laten zien dat spelen op een groen schoolplein zorgt voor betere sociale relaties tussen kinderen en de kinderen zeggen dat ze meer vrienden hebben. Naast dat ze op een groen schoolplein meer samenwerken en delen, wordt er ook minder vaak gepest. Het spelen op een groenblauw schoolplein gaat meer uit van taalbeheersing en creatief zijn. Op een grijs schoolplein gaat het vooral om lichamelijke vaardigheden. Op een groen schoolplein kan iedereen beter zijn eigen plekje vinden en met zijn groepje zijn ding doen. Dat moedigt creatief zijn en het samen-gevoel aan. Kinderen worden daardoor gelukkiger.

    Door de verschillen in begroeiing, hoogte en natuurlijke mogelijkheden om te spelen, is er meer plek voor verschillende uitdagingen. Als er ruimte is voor kinderen om risico’s te nemen en uitdagingen te overwinnen, leren ze beter voor zichzelf opkomen. En ze versterken hun zelfvertrouwen. Daarnaast leren kinderen risico’s inschatten en controle te krijgen over hun lichaam of leren ze wat de grenzen van hun fysieke mogelijkheden zijn. Onderzoek laat zien dat een spel waarbij je risico neemt meer uitdaagt tot bewegen en het ontwikkelen van sociale vaardigheden en niet leidt tot meer ongelukken.

    De laatste jaren blijkt dat kinderen minder creatief worden. Spelen op een groenblauw schoolplein prikkelt juist de fantasie en kan misschien helpen om deze ontwikkeling te keren. Een kind herstelt beter en presteert beter na het spelen op een groen schoolplein. Het lijkt erop dat buitenspelen in de natuur zorgt dat kinderen een grotere woordenschat krijgen en dat zij meer klanken in woorden leren.

    Har Linssen, leerkracht van OBS De Bundeling zei hierover:
    “Toen er alleen een plein met tegels was, waren er nog wel eens ruzies en deden kinderen soms erg lelijk tegen elkaar. Dat is eigenlijk zo goed als verdwenen. Er is nu zo veel te doen dat er geen rottig gedrag of ruzies meer zijn.”

  4. Stap 4

    Ruimte voor buiten lesgeven, leren in de praktijk is leuk!

    Buiten leren is leuker, kinderen mogen meer ‘rommelen’ en op een groenblauw schoolplein zijn er meer kansen voor leren in de praktijk. Kijk voor ideeën op de pagina Educatie.

    Buiten leren is leuker, kinderen mogen meer ‘rommelen’ en op een groenblauw schoolplein zijn er meer kansen voor leren in de praktijk. Een groenblauw schoolplein biedt een mooie kans om de les naar buiten te verplaatsen.

    Op warme dagen is het leuk om buiten les te krijgen. Daarnaast biedt het groenblauwe schoolplein met zijn flora, fauna en water de leerkrachten leuke praktische voorbeelden om in hun lesstof mee te nemen. Dat maakt de onderwerpen voor de kinderen een stuk tastbaarder en daarmee boeiender. Tijdens het spelen maken kinderen zo kennis met onderwerpen uit schoolvakken zoals biologie en natuurkunde, maar ze leren bijvoorbeeld ook in de praktijk tuinieren. Door zelf groenten te kweken, leren kinderen onbekende smaken te accepteren en meer groenten te eten.

    Peter Bosman, directeur van OBS Woutertje Pieterse zei hierover:
    “Onze school hield al regelmatig excursies met NME Leidse Hout. Het is de bedoeling, en zo wordt ons plein ook opgezet, dat we straks ook op ons eigen plein les gaan geven. Het moet een terrein worden waar je kunt spelen en leren. Bovendien leren kinderen straks ook tijdens het spelen zelf en zijn we niet meer aangewezen op die enkele excursies per jaar. Een geweldig vooruitzicht!”

  5. Stap 5

    Klaar voor hevige regenbuien en extreme droogte!

    Met water spelen is leuk en op hete dagen is een plekje in de schaduw onder een boom of pergola erg fijn.

    Met water spelen is leuk en op hete dagen is een plekje in de schaduw onder een boom of pergola erg fijn.

    Met open regenwatergoten en dieper gelegen delen voor het vasthouden en laten wegzakken van regenwater leren kinderen terwijl ze spelen meer over het klimaat dat verandert.

    Kinderen maken mee of het hard of juist zacht regent. En ze ervaren dat het zitten en spelen onder een pergola met planten of een bomendak lekker koel is.

    Een groenblauw schoolplein laat de gevolgen van de klimaatverandering op kleine schaal zien en biedt ook oplossingen. Op een groenblauw schoolplein leer je over klimaatverandering maar het plein maakt de gevolgen van klimaatverandering rond de school ook minder erg. Het kan een groene oase zijn in een wijk. Heeft een school ook nog zonnecollectoren of een kleine windmolen dan zijn alle onderdelen van het klimaatvraagstuk* te zien

    *Klimaatbestendig: beschermd tegen de gevolgen van klimaatverandering

    *Klimaatvraagstuk: hoe ga je om met klimaatverandering

     

Wetenschap­pelijke
onderbouwing

Samenvattingen van onderzoek

De waarde van een natuurrijke, gezonde buitenruimte rond scholen

Jolanda Maas, Nicole van den Bogerd, Sophia van Dam, Marlies Bouman en Vincent van der Veen | IVN | Augustus 2021

In dit onderzoek wordt op een rij gezet wat wetenschappelijk onderzoek vertelt over de effecten van een groen, klimaatbestendig en biodivers schoolplein op de ontwikkeling van kinderen, hun band met de natuur en de kwaliteit van het onderwijs.

Opgaven

Op dit moment staan we voor een aantal grote maatschappelijke uitdagingen op het gebied van kinderen en natuur.

Ontwikkeling kinderen staat onder druk

De lichamelijke ontwikkeling van kinderen staat onder druk. Het aantal kinderen dat dagelijks buiten speelt zakt de laatste jaren naar 14%. Kinderen kijken meer naar een beeldscherm, tot wel twee uur per dag. Maar 61% van de 4 tot 12-jarigen krijgt voldoende beweging op een dag en de motorische ontwikkeling van kinderen gaat achteruit. Regelmatig bewegen helpt kinderen sterkere botten en spieren op te bouwen en een goed gewicht te houden. Daarnaast kan beweging zorgen voor een kleiner risico op problemen met de gezondheid. Zoals hart- en vaatziekten, type 2 diabetes, osteoporose en hoge bloeddruk. Eigenlijk zouden kinderen elke dag minstens een uur matig intensief bewegen (bewegen waarbij de hartslag en de ademhaling sneller gaan), zoals fietsen of wandelen. En ze zouden minstens drie keer per week activiteiten moeten doen die de botten en spieren sterker maken, zoals springen. Ook is ongeveer 25% van de 13-jarigen in Nederland bijziend en draagt ruim een derde van de kinderen een bril of lenzen. Kinderen eten ook te weinig groente en fruit. Dit komt bijvoorbeeld doordat ze niet weten waarom voldoende groente en fruit eten gezond is.

Minder band met de natuur

Kinderen zijn steeds minder in de natuur. Dat komt door de groeiende verstedelijking (meer mensen gaan in de stad wonen) en omdat ze meer zitten en dingen doen als televisiekijken en computerspelletjes spelen. Ook plannen we het leven van kinderen te veel. Doordat kinderen weinig in de natuur zijn als ze jong zijn, krijgen ze een minder goede relatie met natuur.

Leerkrachten en leerlingen willen meer buiten les

Gemiddeld wordt maar 1% van de lessen buiten gegeven. Dit terwijl leerkrachten denken dat het goed is om een kwart van de lessen buiten te geven. 92% van de leerkrachten verwacht namelijk dat buiten lesgeven zorgt voor voordelen zoals

  • Beter concentreren;
  • de lesstof beter onthouden;
  • meer creatief denken.

Niet alleen de leerkrachten, maar ook leerlingen willen graag buiten les krijgen. Uit Nederlands onderzoek komt dat ruim 80% van de leerlingen graag buiten les krijgt. Ze vinden buiten les krijgen fijn want buiten is frisse lucht, je maakt meer mee en je kunt spelen en leren tegelijk.

Te weinig manieren van leren

Op school leren kinderen meestal door te zitten, kijken, luisteren, lezen en schrijven. Deze manier van leren is al oud en houdt te weinig rekening met verschillende manieren waarop kinderen leren. Nieuwere ideeën over leren zeggen dat kennis en intelligentie niet alleen in onze hersenen groeit. Dit gebeurt ook door wat je ziet en door lichamelijke ervaringen. Zo laten eerdere studies zien dat kinderen taal en rekenen beter kunnen leren wanneer zij hun lichaam gebruiken bij het leren.

Een fijne werkplek

Leerkrachten merken zelf ook dat een groen schoolplein voordelen heeft voor hun energie en gezondheid. Zij zeggen dat lesgeven of pauze nemen op het groene schoolplein energie geeft. 

Buiten lesgeven moet je leren

Omdat buiten lesgeven echt anders is dan binnen lesgeven moet een school energie stoppen in het leren aan leerkrachten hoe ze dit moeten doen.

Goede eigenschappen van een groen schoolplein

Kinderen brengen veel tijd door op en rond een schoolplein. 1,5 miljoen kinderen tussen de vier en twaalf jaar in Nederland zijn sowieso al vijf dagen per week 5,5 uur op één van de 6.783 basisscholen. Omdat kinderen verplicht een aantal uur per week naar school moeten. Een groen schoolplein is fijn tijdens het buiten les krijgen en in de pauze. Maar ook als kinderen in de klas zitten, hebben ze voordeel van het kijken naar het groen. Ook buiten schooltijd is het schoolplein een populaire plek om te spelen. Zo staat het schoolplein in de top drie van favoriete speelplekken buiten en gaat een derde van de kinderen naar de Buitenschoolse Opvang die vaak in en in de buurt van scholen is.

Een groen schoolplein biedt dus veel kansen:

Alle kinderen komen in contact met groen op een groen schoolplein

De wetenschap bewees de afgelopen jaren dat contact met groen belangrijk is voor kinderen. Zo hebben kinderen die meer in de natuur zijn een betere geestelijke gezondheid, minder stress, ze zijn blijer, herstellen makkelijker en hun leven heeft een betere kwaliteit. Als kinderen in de natuur zijn geweest zijn ze minder hyperactief, kunnen ze beter opletten en hebben ze meer controle over zichzelf. Dat laatste is belangrijk om verschillende redenen. Het is nodig om je te kunnen concentreren op je schoolwerk terwijl je niet kijkt naar wat er om je heen gebeurt. Maar het is ook nodig om met je emoties om te gaan, nee te zeggen tegen verleidingen en het kunnen uitstellen van dingen die je blij maken. Onderzoek laat ook zien wat het kan betekenen als een kind te weinig in de natuur is. Dan hebben ze als ze volwassen zijn 55% meer kans om een psychiatrische stoornis te krijgen dan kinderen die wel veel in de natuur zijn. Door schoolpleinen te vergroenen kunnen we ervoor zorgen dat alle kinderen regelmatig in het groen spelen, en daar voordeel van hebben.

Kinderen kunnen gevarieerd en vrij spelen op een groen schoolplein

Op een groen schoolplein is van alles te doen, waardoor alle kinderen (groot, klein, sterk, slap of als ze niet alles met hun lichaam kunnen) zelf het spel kunnen kiezen dat past bij hun ontwikkeling en bij wat ze leuk vinden. In vrij spel kunnen kinderen zelf een spel of activiteit kiezen. Tijdens het spelen kunnen kinderen hun fantasie gebruiken en creatief zijn. Ze leren zelf problemen op te lossen en proberen onbekende en uitdagende activiteiten en rollen uit. Kinderen die vrij spelen worden nog nieuwsgieriger, ontdekken de wereld en leren een heleboel. Ook leren ze wat ze leuk en interessant vinden. Kinderen worden zo lichamelijk en sociaal beter en ze leren met hun gevoel en verstand omgaan.

Een groen schoolplein zorgt voor meer klimaatbestendigheid op plaatsen waar veel gebouwen staan

Een groen schoolplein is klimaatbestendig en is goed voor droogte, hitte, wateroverlast en storm. Planten zorgen in hete periodes voor schaduw en verkoeling. Goede planten rondom de school zorgen ervoor dat het gebouw minder heet wordt als het heel warm is.

Een groen schoolplein is goed voor biodiversiteit

Een groen schoolplein is goed voor de biodiversiteit als je kiest voor verschillende planten, bomen, kruidenrijk gras en een waterplek. Zo is het schoolplein een fijne plek voor kinderen en voor planten en dieren.

Je hebt meer biodiversiteit op het plein als je:

  • Bodem- en grondverhardingen openmaakt;
  • Organische massa toevoegt aan de bodem;
  • Verschillende soorten planten gebruikt;
  • Een leefruimte voor dieren maakt;
  • Zorgt voor water.

Positieve effecten

In verschillende onderzoeken zien we deze voordelen van een groen schoolplein:

Betere lichamelijke ontwikkeling

Meer bewegen

In Nederland is een onderzoek gedaan. We zien dat meisjes meer gaan bewegen als de school een groen schoolplein krijgt. Jongens bewegen even veel.

Grove en fijne beweging wordt beter

Omdat een groen schoolplein steeds verandert en verschillende natuurlijke elementen heeft (bijvoorbeeld water, planten etc), kunnen kinderen op verschillende manieren hun grove en fijne beweging oefenen. 

Leren over gezonde voeding

Het lijkt erop dat als kinderen op school zelf voedsel verbouwen, ze meer groente en fruit eten. Ze vinden gezond eten belangrijker, willen liever nieuwe voeding proberen en ze leren ander eten lekker te vinden.

Zintuigen ontwikkelen

Een schoolplein heeft veel vormen, materialen, geuren, kleuren, smaken en geluiden. Daarom moeten kinderen hun zintuigen gebruiken. Dat zijn: horen, proeven, ruiken, voelen en zien.

Kinderen vinden dat interessant en hebben veel aandacht. Als er veel te zien, horen, proeven, ruiken en voelen is, leren kinderen veel over de wereld om hun heen. Dat onthouden ze vaak voor altijd. Als ze volwassen zijn zullen ze het milieu belangrijk vinden en er goed mee omgaan. 

Een sterker afweersysteem

De laatste jaren komt er steeds meer bewijs dat een groenere, meer biodiverse omgeving het afweersysteem sterker maakt. Je bent dan gezonder en wordt minder snel ziek.

Betere sociale en emotionele ontwikkeling

Samen spelen en leren

Een systematische review van onderzoek naar het gevolg van vrij natuurlijk spel op de gezondheid van kinderen tussen de twee en twaalf jaar laat zien dat spelen in de natuur goed is voor de sociale ontwikkeling. In de natuur spelen kinderen meer samen en gedragen ze zich socialer. Verschillende onderzoeken laten ook zien dat spelen op een groen schoolplein goed is voor de sociale relaties tussen kinderen en kinderen die op een groen schoolplein spelen zeggen dat ze meer vrienden hebben.

Minder pesten

Kinderen werken meer samen en delen meer op een groen schoolplein. Ook pesten ze minder vaak. Dit kan komen omdat op een groen schoolplein de sociale rangorde anders is dan op een grijs schoolplein. Op een groen schoolplein is taal en creatief zijn belangrijker, op een grijs plein is lichamelijk spel belangrijker. Dit komt doordat in een natuurlijke omgeving fantasie spel en het overdragen van kennis en normen belangrijker is.

Eigenwaarde, zelfvertrouwen en weerbaarheid (voor jezelf opkomen) wordt beter

Op een groen schoolplein met plekken waar het spel niet vooraf vastligt kunnen kinderen keuzes maken en zelf invloed hebben op de omgeving. Kinderen nemen risico’s en overwinnen uitdagingen. Zo wordt hun weerbaarheid en zelfvertrouwen beter. Ook leren kinderen risico’s inschatten, controle krijgen over hun lichaam of ze leren wat de grenzen van hun lichamelijke mogelijkheden zijn. Onderzoek laat zien dat een spel waarbij je risico neemt, meer uitdaagt tot bewegen en het ontwikkelen van sociale vaardigheden. Veel ouders een leerkrachten denken dat het leidt tot meer ongelukken. Dat is niet waar.

Betere cognitieve ontwikkeling

Meer fantasie en creatief zijn

Als een schoolplein goed ontworpen is, hebben kinderen alle ruimte en kunnen ze van alles doen. Ze kunnen dan al hun fantasie gebruiken en creatief zijn. Kinderen worden steeds minder creatief. Het is dus juist nu belangrijk om kinderen de kans te geven om creatief te zijn.

Betere aandacht en concentratie

Kinderen die spelen op een groen schoolplein presteren na de pauze beter op een taak waarvoor ze hun aandacht moeten gebruiken. Ook vinden kinderen zelf dat ze beter ontspannen op een groen schoolplein.

Beter leren

In Spanje was er een onderzoek dat twaalf maanden duurde. Elke drie maanden deden de kinderen een taak op de computer. Als ze thuis, onderweg of op school meer groen zagen, konden ze meer onthouden.

Beter in taal

Spelen in een natuurlijke omgeving zorgt ervoor dat kinderen meer verschillende dingen doen, meer ontdekken, meer hun fantasie gebruiken, creatief zijn en iets opbouwen. De kans is dan groter dat ze meer woorden en taal leren. Bij deze soorten spel is namelijk meer taal nodig. Het lijkt erop dat buitenspelen in de natuur zorgt dat kinderen een grotere woordenschat krijgen en dat zij meer klanken in woorden leren.

Betere morele ontwikkeling

Op een groen schoolplein leer je meer over de natuur en je krijgt een betere relatie met de natuur

Groene schoolpleinen kunnen ervoor zorgen dat kinderen een betere relatie met de natuur krijgen. Dit is
belangrijk, omdat mensen die een goede relatie met natuur hebben, vaak ook gelukkiger en gezonder zijn. Zij hebben vaker een doel in het leven en hebben het gevoel dat ze grip hebben op de omgeving. Ook gedragen ze zich vaak vriendelijker.

In verschillende onderzoeken zien we dat kinderen die in hun jeugd te maken hebben met natuur, dit op latere leeftijd ook vaak doen. Als ze als kind bijvoorbeeld helpen met het goed houden van de natuur of meedoen aan andere activiteiten in de natuur, doen ze dit ook vaak als ze ouder zijn. Of ze worden bijvoorbeeld lid van een natuurorganisatie.