Bij de start van het project was de Montessori school Schiedam nog een school in opbouw. Omdat het huidige plein totaal versteend was, werd het plan opgevat om voor het eerste lustrum het schoolplein te vergroenen. Er werd hiertoe een Werkgroep Groen Schoolplein Montessori Schiedam gevormd. De werkgroep bestond uit een aantal betrokken ouders en de directeur van de school.
Om de invulling van het ontwerp te bepalen moest er een duidelijke wensenlijst van de gebruikers van het plein komen. In workshops werden de wensen van de kinderen verzameld. Deze werden door kinderen uit de twee hoogste groepen ingebracht in een aantal vergaderingen van de volwassenen werkgroep. Er was op voorhand geen budget. Het hele proces was een sprong in het diepe. Niemand van de betrokkenen had ooit eerder met vergroening van een schoolplein te maken gehad.
Ongeveer 60% van het aangevraagde bedrag is toegekend door het Fonds Schiedam Vlaardingen, het De Grootfonds en een aantal regionale subsidieverstrekkers. Daarnaast heeft de school, om het draagvlak onder kinderen en ouders te vergroten, sponsoracties georganiseerd. De medewerkers van Stadsoase hebben tegen kostprijs gewerkt, omdat het voor hen een pilot betrof. Het begrotingstekort is door Stichting Primo Schiedam bijgelegd nadat zij ook eerder hadden meegeholpen het subsiedieplan op te stellen.
Het groenblauwe schoolplein is ontworpen door Holger Breek van Stadsoase. Hij was ook een van de ouders en lid van de Werkgroep Groen Schoolplein Montessori. Geen van de participanten van dit proces had ooit eerder een groen plein aangelegd. Inspiratie waren het boek “Vrij spel voor natuur en kinderen” van Springzaad en foto’s van internet.
Ongeveer een derde van het schoolplein is niet meer bestraat. De delen die dat nog wel zijn, wateren af naar de aangebrachte houtsnippervakken. Hier kan het regenwater infiltreren. Plassen mogen op het plein blijven staan want die zijn leuk om in te stampen. Criterium is wel dat ze na een uur weggetrokken moeten zijn. Bij extreme regenval stroomt een deel alsnog naar het riool maar wordt het eerste deel wel opgevangen.
Het water dat van het dak van de container met het buitenspeelgoed afkomt wordt opgevangen in een regenton. De kinderen kunnen met dit water spelen of de plantjes water geven. Watergeven is overigens nauwelijks nodig door het uitgekiende beplantingsplan, maar het kan geen kwaad en draagt bij aan de bewustwording.
Op het oorspronkelijke plein stonden een plataan met een heel kleine boomspiegel en een vlinderstruik. Beide zijn in het nieuwe ontwerp blijven staan maar hebben een betere standplaats. Verder stond er een slecht onderhouden ligusterhaag die plaats heeft gemaakt voor de fietsenstalling. De fietsenstalling is overdekt met een pergola, begroeid met diverse klimplanten. Het plein is opnieuw bestraat. Met de oude tegels van het plein zijn stapelmuren gemetseld als zitgelegenheid en als begrenzing van de plantvakken.
Midden op het plein is een tunnelbuis aangebracht met daaroverheen een heuvel die beplant is met heesters en bomen: een mispel en een berk. Aan de voet van de heuvel staat de plataan, die inmiddels met zijn takken een natuurlijk dak vormt boven het nieuwe podium.
Stadsoase wordt o.a. geïnspireerd door het permacultuur gedachtengoed en probeert zoveel mogelijk de principes van de opbouw van een voedselbos toe te passen in het plantenplan. Dit werkt tweeledig. De kinderen raken bekend met een andere manier van voedselproductie dan de traditionele moestuin; tevens zorgt de diversiteit van met name inheems plantgoed en de ‘bloeiboog’ voor een verspreid voedselaanbod voor diverse insecten.
Daarnaast proberen ze in het onderhoud het ‘afval’ zoveel mogelijk op het terrein te houden door bladafval als mulchlaag onder het plantgoed te verspreiden. In het ontwerp zit ook een takkenril waar houtig snoeiafval in verwerkt wordt. Deze takkenrillen of ‘houtwallen’ vormen een natuurlijke habitat voor onder andere insecten en vogels. Het plantvak van de moestuin heeft een zonnige plek gekregen.
Er zijn diverse schaduwplekken gecreëerd waar kinderen zich kunnen terugtrekken op hete dagen. Er is een zandbak in/onder de heuvel die via een tunnelbuis is te bereiken en er is een vrij grote wilgentenen-hut met binnenin een zitbank waar kinderen graag gaan zitten als er in de zomer buiten mag worden gelezen. Er is bodemverbetering toegepast waardoor de plataan op het plein een groeispurt heeft gemaakt. In de schaduw onder de boom is het koel op hete dagen.
Het hele ontwerp is gericht op spel, ontdekken, verstoppen, bewegen (en daarmee het ontwikkelen van de motoriek) en het inschatten van gevaren (de hoogtes die zijn aangebracht). Het is mogelijk om een parcours uit te zetten op het plein voor gymles.
Er is nog steeds plek om te voetballen, te stoepkrijten en te hinkelen. Het plein wordt nu ook voor heel nieuwe spelletjes gebruikt.
Zo kunnen de allerkleinsten hun motoriek ontwikkelen door de heuvel te beklimmen via de grillig geplaatste boomstammetjes die tegen het talud aan liggen. Ook zijn er planken in een kring aangebracht om over te lopen en om op te zitten als er wordt voorgelezen onder de boom. Vanaf de heuvel kunnen de kinderen links en rechts van de muur afspringen of aan de andere kant met de glijbaan naar beneden.
Voor de allerkleinsten is er een zandbak.
Er zijn mogelijkheden om buiten les te geven. Zoals een parcours voor buitengym en de kring voor voorlezen. Daarnaast is er een buiten-leslokaal en zijn er voldoende aanleidingen en planten aanwezig om natuur- en milieueducatielessen te geven. Voordat het plein in gebruik werd genomen is met iedere klas een ronde gelopen over het plein en zijn vragen van de kinderen beantwoord. Voorafgaand hieraan is een ronde langs de klassen gemaakt met een korte uitleg over hoe om te gaan met het nieuwe plein en het groen.
Aan de leerkrachten is het nog eens éxtra uitgelegd waar zij op moeten letten en hoe het plein moet worden gebruikt. Het speelkwartier is leerzamer geworden door het ontdekken van beestjes in het groen. Er is aan de kinderen uitgelegd dat beestjes en groen ook leven en dat het juist niet stoer is om takken af te breken. Een groenblauw schoolplein vraagt meer alertheid van de toezichthoudende ouder of leerkracht tijdens het buitenspelen.
Het project begon in het schooljaar 2013/14 en in de zomervakantie van 2015 werd het plein aangelegd en opgeleverd. Stadsoase heeft het plein aangelegd en verzorgt het onderhoud. Er is op enkele punten afgeweken van het oorspronkelijk ontwerp.
De buurt heeft zeer enthousiast gereageerd op het nieuwe plein. Bij de inschrijving van nieuwe leerlingen heeft het plein vaak een doorslaggevende rol gespeeld.
Het was het eerste groenblauwe schoolplein dat door Stadsoase is ontworpen en aangelegd en daarmee was alles een ontdekkingsreis. Een belangrijk leerpunt was het traject om de toestellen op (speel-) veiligheid te laten keuren.
Het is ook duidelijk geworden hoe belangrijk het voortraject is om het draagvlak onder de ouders, kinderen en leerkrachten te bekrachtigen om zo een behoedzame omgang met de beplanting te bereiken en het verlies van planten te beperken. Jonge aanplant moet zeker het eerste jaar beschermd worden. Tegenwoordig wordt er vaak rondom de meest kwetsbare beplanting een wilgentenen hekwerkje geplaatst. Als de kinderen eenmaal gewend zijn om op een groenblauw schoolplein te spelen dan is er weinig sturing nodig en corrigeren de kinderen elkaar bij ongewenst gedrag. Vooral de eerste paar leerjaren van de kinderen is sturing noodzakelijk.
Tevens waren de snelle erosie van de speelheuvel en de maatregelen daartegen belangrijke leerpunten.
Ten slotte was de moestuin een groot leerpunt. Wanneer er geen consequente begeleiding is, wordt de moestuin verwaarloosd. Een moestuin vergt noeste arbeid, doorzettingsvermogen, continuïteit en zorg. Wie zorgt voor de moestuin in de zomervakantie? Het planten van eetbaar groen in de vorm van fruit- en notenbomen, bessenstruiken en eetbare kruiden is een haalbaarder alternatief. Deze vergen over het algemeen minder onderhoud en leveren ook oogst. Bij de Montessori Schiedam is in dit kader een druif aangeplant.
Ontwerp en aanleg: Stadsoase
Op het plein kunnen kinderen nu spelen en leren in de natuur. Rondom de grote boom op het plein wordt vaak gelezen. Hierdoor leren de kinderen sinds het groeneplein dat lezen ook buiten het klaslokaal leuk kan zijn en dit is lekker in de zomer!
Omdat er nu veel verschillende speelopties zijn, zijn er minder ruzies tussen de kinderen. Ze kunnen zich beter vermaken. Ook de leraren merken dat er minder conflicten zijn.
Het plein heeft hoogteverschillen en natuurlijke elementen. Dit helpt kinderen beter te bewegen en te klimmen. Een gymleraar zag dat jongere kinderen meer durven in de gymzaal en beter zijn in klimmen en klauteren.
Proberen om moestuinen te maken, is niet gelukt. Het plein wordt te veel gebruikt om er ook moestuinen bij te hebben. Dit zou beter werken op een aparte afgezonderde plek.
Het plein heeft planten die je kunt eten en biedt ruimte voor insecten en vogels. Dit zorgt ervoor dat de kinderen meer leren over de natuur.
Bij het maken van het plein is er niet veel aandacht aan waterberging besteed. De directeur adviseert andere scholen om hier wel rekening mee te houden. Daarmee kun je 100% ontkoppelen van het riool. De doelstellingen van de Montessori Schiedam hebben ze wel behaald. Het betegelde gedeelte van het plein watert af naar de houtsnippers en daar blijft het water voor maximaal 1 uur staan. Daarna zijn de plassen water in de bodem geïnfiltreerd.
Op warme dagen gaan de kinderen naar het groene deel van het plein. Onder de bomen en in de tunnel is het koeler dan op de stenen.
Het plein moet elk jaar worden onderhouden. Dit kost ongeveer 4.000 tot 6.000 euro per jaar. Denk aan het aanvullen van houtsnippers en het repareren van speeltoestellen. Zorg voor een goed onderhoudsplan. Werk samen met mensen die enthousiast zijn en graag met groen willen werken.
Veel problemen die mensen verwachten, zijn er in de praktijk niet. Het is belangrijk om strategisch toezicht te houden en te vertrouwen op de kinderen.